|
Glavni kameni nadgrobni spomenik pripada vrhovnom rabinu Mojsiju Danon. Spomenik ima oblik nepravilne peterostrane prizme, kojoj su strane jednake, gornja strana je zaravnjena i izgleda kao shestostrana prizma. Kamen je dugachak 150 cm, a visok 96 cm. Kameno postolje je duzhine cca 190 cm, a shirine 90 cm, sa sjeverne strane uklesan je natpis na starohebrejskom jeziku i preveden znachi:
”Ovaj kamen koji je ovdje podignut
neka bude kao znak i spomenik
ukopa jedne svete osobe
chija su djela chudesna
i o kome se mozhe kazati
da je bio pobozhan i svet
on je nash gospodin uchitelj i veliki rabin
rabin Moshe Danon.
Njegova dobra djela neka nam
pomognu. Amen!
Odselio se od ovog svijeta dana
20 sivana godine 5590 (1830).”
Jevreji, kad su u 16. vijeku doshli iz Shpanije, naishli su na dobar prijem u Bosni i Hercegovini. Brzo su se prilagodili zhivotu u novoj domovini. Vijekovima su zhivjeli svojim patrijarhalnim zhivotom, vrijedno radili i bili vjerski povezani. Pokojnike su sahranjivali pod glomaznim kamenim spomenicima. Chelo spomenika bilo je ispisano podacima o pokojniku.
U navedenoj grobnici sahranjen je rabin Mojsije Danon koji je 1815. godine izabran za vrhovnog rabina. Vrhovni rabin je imao veliku vlast nad svojim vjernicima. Bio je i sudac Jevrejima u medjusobnim sporovima a zastupao ih je kod vrhovnih vlasti.
Za vrijeme zhivota Mojsija Danona, bosanski valija u Sarajevu je bio Ruzhdi-pasha. Vazhio je kao vrlo nezgodan i podmitljiv chovjek.
Tada je Jevrejin iz Sarajeva Mosha Havije u Travniku preshao na islamsku vjeru i postao dervish Ahmed. Dervish Ahmed ubrzo nestaje iz grada. Ruzhdi-pasha, tadashnji valija, koji je takodjer pripadao redu dervisha, optuzhuje Jevreje da su ubili Moshu, odnosno dervisha Ahmeda iz mrzhnje shto je preshao na tudju vjeru. Ruzhdi-pasha trazhi veliku krvninu u novcu koju Jevreji nisu mogli da isplate.
Ruzhdi-pasha po dolasku iz Travnika u Sarajevo izdaje naredbu da se zatvore vrhovni rabin i desetorica njegovih najblizhih saradnika kao taoci. U subotu 4.XI (hashvana) 1820. godine pronese se glas u Templu da je pasha naredio da se taoci poubijaju.
Jedan bogatiji Jevrej potplati muslimana Ali Asaka (koji je inache od ranije mrzio pashu) da pobuni nezadovoljne muslimane protiv Ruzhdi-pashe, te da tako spase zatvorene Jevreje. Ali Asak sakupi dosta istomishljenika, provali u zatvor i oslobodi zatvorenike. Nezadovoljni narod provali i u pashine konake, pasha se uspije spasiti bjegstvom iz konaka. Prikupljena svota iznosila je 15000 dukata. Na ime krvnine pasha je trazhio 500 kesa grosha.
Po izlasku iz zatvora vrhovni rabin Mojsije Danon naredi da se od prikupljenog novca za njihov otkup (svota je pashi bila premalena) sagradi Jevrejski hram kod Bezistana u Sarajevu 1822. godine.
|