|
 Sa istinskom ljubavlju, dubokim poshtovanjem i evidentnim razumijevanjem umjetnosti Jovana Bijelic'a, dr. Smail Tihic' (o, kako se sudbina zna kruto poigrati sa ljudskim sudbinama: ovaj chovjek, koji je toliko pridonio razvoju duhovnosti ovih prostora, sada, u dubokoj starosti, prebiva sam, a da se niko ne sjeti da mu uputi neku lijepu rijech), napisao je o ovom umjetniku monumentalnu monografiju u kojoj je moc'no osjenchen i njegov karakter, i njegove zhivotne putanje i raznolikost opredjeljenja kojima se priklanjao u dugom stvaralachkom vijeku. Bio je seosko dijete. Rodjen je u selu Kolunic'i, u neposrednoj blizini Bosanskog Petrovca, u kojem c'e, kasnije biti rodjen i Hakija Kulenovic' (koga c'e prihvatiti kao svoga, kada se odmetne od svoga doma); Skender, a onda i Mersad Berber. Otac Ilija bio mu je namijenio slichnu svec'enichku sudbinu, jer je u porodici odrzhavana ta tradicija, ali se tochak sudbine okretao na suprotnu stranu: umjesto svec'enichke halje, on uchi slikarstvo u privatnoj shkoli Cheha Jana Karela Janevskog, a onda, kao stipendista Srpskog prosvjetno-kulturnog drushtva ”Prosvjeta”, odlazi u Krakov na slikarske studije.
Traganje za sopstvenim individualitetom
Bilo je to jedno od mistichnih providjenja koje je upravljalo sudbinom ovog krajishkog seljacheta, jer su se u Krakovu ispreplitali mnogi odjeci likovnih zbivanja u Evropi s kojim se Bijelic' upoznavao ”na licu mjesta”. Uz to, imao je za uchitelja Jozefa Pankiewicza koji je kod svojih uchenika razvijao svijest o traganju za sopstvenim individualitetom i, najzad, uputio je Jovana Bijelic'a da ode na samo izvorishte svih zbivanja u evropskoj umjetnosti – Pariz.
Kod Jovana Bijelic'a se jasno razdvajaju lichnost i umjetnik, ali su i jedan i drugi fascinirali okolinu u kojoj se kretao. Bio je i boem i slikar, i kazhu, ni o jednom slikaru nije bilo toliko anegdota kao o Bijelic'u i ”sve su pune simpatije – istichu njegovu dobrotu, njegovu boemsku i boemski duhovitu negaciju konvencija”.
Zhivot je za njega bio chudjenje, gledao je u njega sa divljenjem. ”Uvjeren u njegove vrednosti, gotovo slep”, izgovorio je rijechi koje smo stavili kao moto nashem zapisu. Zapisano je o njemu i ovo: ”Prichao je zanimljivo, njegove rijechi bile su obojene humorom i bliskoshc'u”.
Put do krajnje odanosti prirodi
U svome stvaralachkom luku proshao je kroz nekoliko faza. Pocheo je sa sezanizmom do kojeg je doshao preko krakovske akademije na kojoj je sazrijevao kao umjetnik da bi, preko Sezana ushao u prostor moderne umjetnosti, prihvatao poetiku moduliranja tonovima, shto c'e do punog izrazhaja doc'i za vrijeme njegovog boravka u Bihac'u, 1918. i 1919. godine. Svoj odnos prema prirodi izveo je na razinu racionalnog, pazhljivo, prorachunato je nanosio boje, povrshinu platna dijelio na planove da bi savladao prostor i izgradio atmosferu. Sve je to olicheno na platnima ”Shumski predio”, ”Bihac'” i ”Bosanski predio”.
Slike su radjene shirokim potezima koji su se slijevali u tonove zelenog, prac'ene ljubichastim. Sa ovim djelima je nastupio na svojoj prvoj samostalnoj izlozhbi u Zagrebu 1919. godine. Iste godine c'e prijec'i u Beograd, kratko vrijeme c'e se predati apstrakciji, zatim zakorachiti u prostore ekspresionizma. Medjutim, to nije bio ekspresionizam socijalne angazhiranosti, on se izrazhavao u ”napetosti forme, dramatichnoj atmosferi i u potpuno odbachenoj ili rasprichanoj temi”.
Susret sa ekspresionizmom Jovan Bijelic' je ostvario prilikom boravka u Pragu, Drezdenu i Berlinu, gdje je bio upuc'en na tromjesechno usavrshavanje kao scenograf. Kratka priklonjenost apstrakciji omoguc'ila mu je da shvati ”kosmichki svet slike”, da dublje prodre u same zakonske slike, da upozna njena svojstva i moguc'nosti. Uz to, to mu je omoguc'ilo da se oslobodi sezanizma, ali je mnogo znachajnije da je on, kroz iskustvo, koje je stjecao gradec'i svoje apstraktne pejsazhe sa kozmichkim odnosima, dospio do realnog svijeta, a mistika koja je isijavala iz unutrashnje konstrukcije prirode dovela ga je do krajnje odanosti prirodi, koju c'e, u naredne tri godine ustrajno slikati. Najbolja djela c'e mu biti slika ”Varesh” i ”Slika sa sela”, u kojima c'e doc'i do izrazhaja chezhnja prema predjelima rodne Bosne.
Nova razvojna etapa je trajala od 1926. do 1930. godine, i u tom periodu c'e se kod njega razviti lirski odnosi sa prirodom, materijalom i zhivotom, radic'e brojne aktove, ali c'e posvec'ivati odredjenu pazhnju i pejsazhnom slikarstvu i tada c'e nastati njegova ”Kozja c'uprija”.
Slike kojima vlada raskoshan kolorit
Stvaralachka imaginacija Jovana Bijelic'a je posjedovala protejsku snagu, potrebu neprestanog mijenjanja, nikada se nije zadovoljavao osvojenim, krchio je puteve dalje. I tako je, od 1930. do izbijanja Drugog svjetskog rata, Jovan Bijelic' bio preokupiran bojom kao samostalnim realitetom slike. Bio je to vrhunac njegovih stvaralachkih dometa. Njegovom slikom vlada raskoshan kolorizam. On, istina, nikada nije na platno istiskao boju direktno iz tube, boju je uvijek pripremao na paleti, pa ipak, njegova je boja posjedovala blistavost, bila intenzivna i sochna. Snagu jedne boje chinio je vidljivim time shto joj je dodavao bijele ili crne i on je taj postupak razvio u shiroku igru valera. U ovom periodu on uvodi u svoje slikarstvo i liniju i, kombinujuc'i boju, valere i liniju, on je stvarao raskoshnu sintaksu svoje slike. Linija je bila nuzhna da bi zaustavila shirenje bojene povrshine, prerasla u konturu da bi odredila oblik ili prostor. Tim kombiniranjem ovih elemenata izgradic'e i svoju sliku ”Sarajevo”.
|