|
Bakamovic'i su stara mostarska porodica po kojoj je mahala u zapadnom dijelu grada dobila naziv Bakamluk. Nadalje, sve do izgradnje nove zgrade Biskupskog ordinarijata (popularno nazvana Biskupija) 1906. godine, koju je projektovao Maksimilijan David, ovo zemljishte se zvalo Bakamovic'a glavica poshto je bilo u vlasnishtvu ove porodice. Vremenom se, sasvim nepravedno i nelogichno, nametnuo novi naziv Biskupova glavica. Prema do sada pronadjenim podacima prvi pomen ovoj porodici u Mostaru potiche iz druge polovine 17. vijeka. Naime 1636. godine se u pisanim izvorima pojavljuje ime Mahmuda a 1754. Hasana Bakamovic'a. To ne znachi da njihovih predaka nije bilo i ranije u Mostaru. U mahali Zahum sve do pochetka posljednjeg rata (1992-1995.) nalazila se Bakamovic'a ulica koja je 1946. godine preimenovana u ulicu Stjepana Shulentic'a. Porodica Bakamovic' imala je svoju zemlju u Shirokom Brijegu, Gabeli i Mostarskom blatu gdje se nalazila njihova kula shto sve ukazuje na veliko bogatstvo koje je posjedovala. Iz sidzhila blagajskog kadije se, izmedju ostalog saznaje, da su 1792. godine prvaci Mostara: Ibrahim efendija, muftija Alaga Dadic', Hasan-aga Bakamovic', Mehmed-aga C'umurija i Omer-aga C'emalovic' pozvani da dodju na jedno savjetovanje kod valije u Travnik. Prema tome Hasan-aga Bakamovic' je tada slovio za uglednog gradjanina Mostara. Nekoliko chlanova ove porodice ishlo je na hadzh chime su stekli naziv hadzhija a to su: hadzhi Salih, hadzhi Ahmed, hadzhi Hasan-beg, hadzhi Hasan, hadzhi Jusuf, hadzhi Mehmed-aga, hadzhi Muhamed-aga, hadzhi Avdaga i hadzhi Jusuf.
Nema pouzdanih podataka ali prema predaji izgleda da su dva brata Baba Beshir i hadzhi Lafo Bakamovic'i sagradili Baba Beshirovu dzhamiju na Balinovcu i hadzhi Lafinu u Zahumu. Prva je sagradjena u drugoj polovini 16. vijeka a druga prije 1631. godine. Po vakifu (legatoru) Baba Beshiru mahala je dobila naziv koji se pojavljuje u popisnom defteru Hercegovachkog sandzhaka iz 1585. godine.
U posjedu vakufa Baba Beshira 1931. godine nalazilo se: dzhamija, kuc'a, voc'njak, dva gradilishta, oranica i tri harema koji su zapremali oko 5300 kvadratnih metara povrshine. Neshto zemlje nalazilo se u Biogracima kod Mostarskog blata. Josh jedan chlan ove porodice Hasanaga, sin Dervish Muhamed-age Bakamovic'a bio je imuc'an shto pokazuje njegova zakladnica pisana 1838. godine kojom zavjeshta kuc'u u Chejvan chehajinoj mahali i chetiri duc'ana u njenom prizemlju. Dalje je naveo da mutevelija odnosno upravitelj vakufa duc'ane izdaje pod kiriju i da se od tih prihoda za tri mjeseca godishnje kupuje hljeb za sirotinju u mahalama navedenih Bakamovic'a. Vakufnama se chuva u Franjevachkom arhivu u Mostaru i zavedana je pod brojem AT IV/191. Izvjesni hadzhi Avdaga Bakamovic' oporuchio je 1908. godine 200 kruna od chega se po polovina imala troshiti na imama i mujezina Baba Beshirove dzhamije. Jusuf-beg Bakamovic' sa svoje strane takodje je pomagao vakuf ove dzhamije, a poklonio je svoje zemljishte u Kozici u Miljkovic'ima na kome je 1910. godine izgradjen mekteb. U haremu dzhamije na Balinovcu pokopani su Hasan-beg Bakamovic', umro 1807., Dervish Muhamed Bakamovic', umro 1837., hadzhi Hasan-beg Bakamovic', umro 1839., Hasan-beg Bakamovic', umro 1873., Hamida Bakamovic', umrla 1915. i hadzhi Jusuf-beg Bakamovic'.
Vakif hadzhi Ali-beg Bakamovic' Lafo je sagradio dzhamiju na Raskrshc'u u Zahumu a u posjedu ovog vakufa pored dzhamije se nalazi: dvije kuc'e, dva voc'njaka, duc'an i dva harema koji zapremaju 11727 kvadratnih metara povrshine.
|
Salih-beg Bakamovic'
|
|
Iz ove poznate i ugledne mostarske porodice potekao je Salih-beg Bakamovic' koji je rodjen u Mostaru 1885. godine.
Sa svoja dva brata josh kao djechak odveden je u Carigrad na nauke. Mladi brat je umro kao student dok je stariji sluzhio kao vojni atashe Otomanske carevine u Cirihu i Zhenevi za vrijeme Balkanskog i Prvog svjetskog rata. Nakon shto se razbolio vrac'a se u Mostar gdje umire. Salih Bakamovic' je u Carigradu zavrshio privatnu grchku gimnaziju a potom upisuje studij prava ali ga prekida i nastavlja shkolovanje u Bechu na filozofskom fakultetu i fakultetu za orijentalnu filologiju. Prelazi u Budimpeshtu na Orijentalnu akademiju koju zavrshaje i na istoj honorarno predaje turski i francuski jezik.
Mladi Mostarac se pokazao kao vrlo obrazovan i uskoro je u sluzhbi kod turskog konzula u Budimpeshti. Nakon toga vrac'a se u rodni Mostar gdje ga mostarski muftija uzima za svog sekretara. Prethodno se u Mostaru bavio zemljoradnjom shto mu je stvaralo dushevni mir. Jedno vrijeme je radio u redakciji Islamskog glasa u Sarajevu gdje je objavljivao radove. Dobro je poznavao vishe jezika francuski, njemachki, turski, arapski, madjarski, italijanski, esperanto i perzijski jezik a djelimichno grchki, shpanski i engleski. U Mostar je 1932. godine doshao Emir Shekib Arslan, poznati arapski pisac i publicist koji je prouchavao zhivot muslimana u cijelom svijetu. U Mostaru se sastao sa gradonachelnikom hadzhi Ibrahimom ef. Fejic'em, muftijom hafizom Omerom ef. Dzhabic'em i Salih-begom Bakamovic'em. Ovaj triling obrazovanih gradjana vodio je uspjeshno mostarske muslimane Boshnjake kroz burno vrijeme. Emir Shekib Arslan se frapirao njihovim znanjem a posebno Bakamovic'evim poznavanjem jezika shto je predstavljalo povod da upravo Boshnjake uvrsti medu najnaprednije muslimane svijeta. Mostar je uistinu imao sjajne generacije uleme koja je poticala iz bogatih i uglednih mostarskih porodica koje su vremenom milom ili silom uklonjene sa drushtvene pozornice kako bi se obezglavio muslimansko boshnjachki korpus.
Salih-beg Bakamovic' je bio ekonomista, novinar, plodan pisac i prevodilac. Zna se da je napisao tursko-bosanski rjechnik ali nazhalost nije shtampan. Chak se ne zna shta je bilo sa tim dragocjenim rukopisom. Za eksperta u beogradskom turskom poslanstvu postavljen je 1928. godine. Napustio je tu funkciju i vratio se naredne godine u Mostar gdje je postavljen za sekretara u muftijstvu. Intenzivno se bavio prevodilachkim radom. Iza njega su ostala mnoga prevedena djela od kojih je vec'ina objavljena u Prvoj muslimanskoj knjizhari i shtampariji Muhameda Bekira Kalajdzhic'a u Mostaru. Glavna prevedena djela su mu: Tarik – Osvojenje Shpanije – turska drama u shest chinova od Abdul Hak Hamida, Panislamizam i panturcizam prevod s francuskog, Panislamizam sa turskog jezika od Dzhelal Nurij Beja, Univerzalni pregled periodichne shtampe u islamskom svijetu s arapskog jezika, Engleska vlast u Indiji s perzijskog jezika, Islamske duzhnosti s gledishta higijenskog od dr. Ahmeda Dzhejhuna, Pismo ser Skauena Blanta (: Scawen Blunt) s arapskog jezika, Muslimanka civilizacija od Gustava le Bona s francuskog jezika, Budjenje islama i arapa od Eugena Jungeala, Intelektualni pokret u arapskom svijetu i mnoge rasprave i publikacije. Sam je napisao Gramatiku turskog jezika, Gramatiku esperanta i Veliki priruchni rjechnik orijentalnih rijechi. Saradjivao je u brojnim listovima i chasopisima: Gajretu, Islamskom svijetu, Musavatu, Pravdi, Obzoru, Novostima, Narodnom jedinstvu, Biseru, Novom vremenu, Vaktu, Islamskom glasu, kao i u chasopisima u Bechu, Carigradu i Budimpeshti. Poznat je po odlichnim prevodima turskih spisa, fermana, berata, bujrutlija, mazbata, fetva na sve evropske jezike. Bio je boem a akshamluke je volio provoditi u londzhi na imanju u Ilic'ima. Kod njega su se okupljali najugledniji Mostarci i uz zhubor Radobolje razglabali o aktuelnim pitanjima iz svih oblasti drushtvenog zhivota. Chesto bi ga Smailaga C'emalovic', vladin povjerenik za Mostar, molio da dodje u sud radi prevodjenja struchnih spisa sa stranih jezika. Fijakerista bi ga satima chekao pred vratima ljetnikovca da se uredi i krene u sud. U njegovom liku oslikavala se dostojanstvenost a frak koji je nosio chinio ga je elegantnim i otmjenim. Uvijek je bio svjezhe obrijan i uredno obuchen. Na imanju u Ilic'ima postavio je najsavremenije uredjaje za navodnjavanje i obradjivanje zemlje. Prvi je u Ilic'ima zasadio marelicu, kajsiju posebne vrste. Intenzivno je obavljao korespodenciju sa chlanovima akademija u Bechu, Parizu, Varshavi, Budimpeshti, Zagrebu i Beogradu. Slao im je izvjeshataje o kulturnim, nacionalnim i ekonomskim prilikama mostarskih muslimana Boshnjaka. Preveo je i sam izdao u Mostaru 1928. godine djelo Zhivot i moral Muhamedov od Alberta Fua.
|
Salih-beg Bakamovic': Tarik – Osvojenje Shpanjolske
|
|
Kako je doshao u direkciju rudnika u Brezi nije poznato. Radio je na mjestu nadzornika tamoshnjeg rudnika a stanovao je u jednoj maloj sobi. U Brezi je zhivio i njegov srednji sin Muhamed, poznati revolucionar zasluzhan za podizanje ustanka u tom kraju. U avgustu 1941. godine Muhameda su ustashe uhvatile i otpremile u Jasenovac. Nastradao je u njemachkom logoru u Tronthajmu 1944. godine. Ime mu je uklesano na nadgrobnoj plochi u Tronthajmu i na Partizanskom spomeniku u Mostaru.
Salih-beg Bakamovic' je umro od upale pluc'a u Brezi 17. decembra 1940. godine gdje je i sahranjen. Novine su o tome donijele vijest: – Salih-beg Bakamovic', rijedak inteligent, kulturni i javni radnik, umro u Brezi kao namjeshtenik tamoshnjeg rudnika. Umro je napushten od drushtva koje ga je izigralo, a koje je on, svojim konstruktivnim idejnim radom, zaduzhio.
Sam je za zhivota napisao epitaf za svoj nishan koji glasi: – Posjetic'esh moj grob, razmisli dobro, o mome sadashnjem stanju. Jucher sam bio kao i ti zhiv, sutra c'esh i ti doc'i u moje stanje. Prouchi mi fatihu pred dushu. Ovdje pochiva Bakamovic' Salih-beg sin Jusuf-bega, knjizhevnik iz Mostara. (Umro 17. decembra 1940. Rodjen 1892.). Tekst napisan na bosanskom i arapskom jeziku predao je ing. C'azimu Ugljenu, direktoru rudnika u Brezi. Ovom chovjeku treba zahvaliti shto mu je o troshku rudnika dao izraditi bashluk i brinuti se o njegovom odrzhavanju. Zemni ostaci su mu 28. oktobra 1989. godine prenesheni u Mostar u harem Shoinovac. Od oca se toga dana u 12 sati oprostio njegov najmladji sin Mensur Bakamovic' ovim rijechima: – Dragi babo, trebalo je da protekne chitava vjechnost da se iz Breze vratish u svoj voljeni Mostar, grad u kojem si toliko puta sa odabranim jaranima u svojoj londzhi, uz huk Radobolje, akshamluchio u predvecherja, grad koji si napustio kad se tvoja voljena Hanifa preselila na ahiret. Zapala me posebna chast, da kao tvoj najmladji sin, uz pomoc' tvojih unuka i najblizhe rodbine prenesem tvoje posmrtne ostatke iz daleke Breze, da u tishini visokih borova, kraj svoje voljene Hane i sina Jusufa vjechno pochivash. Neka ti je rahmet dushi.
Na Shoinovcu je toga dana govorio i prof. Salih Rajkovic' podsjec'ajuc'i na mostarske pisce, knjizhare i shtampare koji lezhe na susjednim obroncima: – Dodjosmo u posjetu Salih-begu da mu fatihu prouchimo, shto u Brezi oporuku ostavi ing. C'azimu Ugljenu. Bakamovic'u poznatom od Magriba i Mashrika, od Carigrada do Pariza i ostalih mjesta koje je ovaj poeta pohodio...
Salih beg Bakamovic', jedan od najznamenitijih intelektualaca koje je Mostar dao, ostaje zapisan kao chlan kruga vjerskih modernista poznat kao pisac i prevodilac radova o reformizmu, panislamizmu, dekadenci muslimana, emancipaciji muslimanske zhene i razvoju naprednih ideja u arapskom, turskom i bosanskom svijetu. Umro je duboko razocharan u drushtvo shto je i bio razlog da svo imanje proda i dobiveni novac za zhivota potroshi.
|
|
Zadnja izmjena: 2004-11-05
ISSN 0350-6517
Copyright © 1995-2008 Chasopis Most · Mostar · Bosna i Hercegovina
Design by © 1998-2008 Haris Tucakovic' · Sweden
|
|