|
Nema Mostarca, a, možda, ni
Hercegovca, koji nije čuo za planinu Velež. Dovoljno je izaći iz
Mostara, u Bišće polje, baciti pogled preko brda koja zatvaraju
polje, pa da se pokaže Velež sa svom svojom ljepotom, sa snijegom
usred ljeta (upravo u selima Bišća polja kažu: Kad nestane na Veleži
snijega, onda ima zrelog groždja). Evo šta o toj planini stoji u Enciklopediji Jugoslavije (knj.8)
”planina
u Hercegovini, istočno od Neretve, a zapadno od Nevesinjskog polja;
duga je 13 km.”
Ovo su poznati detalji.
Međutim, kada je u pitanju rod ovoga oronima kao i njegova promjena,
deklinacija, tu ima neujednačenosti. I kod Mostaraca, a, naročito,
kod drugih.
Često se javlja ovaj
oronim kao imenica m. roda: Velež - Veleža. Takvo stanje nalazimo i
u pisanoj riječi. I u rodu prof T. Kanaeta, inače vrlo zaslužnog za
poznavanje Podveležaca i njihovog života, u radu koji je objavljen u
Glasniku jugoslovenskog profesorskog društva - Mostar i Hercegovina
(1937), nalazimo pored oblika genitiva jednine Veleži: do vrha
Veleži, u provaliji Veleži, dakle, kao imenicu ž. roda, i promjenu
po tipu kost - kosti; i primjer: na prisojnoj strani Veleža - (str.
214).
U Rječniku Jugoslavenske
akademije znanosti i umjetnosti (u Zagrebu 1972, svezak 85) imamo
zabilježen muški rod: Podnožjem Veleža... iz Veleža -, kao prvo, i,
kao drugo, zabilježen je i ženski rod: Žarko granu sa Veleži
sunce... Ne kazuj mi maglu na Veleži -.
I u Enciklopediji
Jugoslavije (nav. knj.) ime ove planine je samo u ž. rodu: V(elež)
je tipično karstificirna, gotovo bezvodna... Sjeverna strana Veleži
bogatija je vodom (knj. 8, 474).
U narodu kraja gdje se
nalazi ova planina nema ogrešenja: Uvijek je ženskog roda, i ima
promjenu Velež - Veleži. Akcenat se mijenja u
lokativu singulara: u Veleži. Postoji: Velika Velež i
Mala Velež.
Kod Kanaeta čitamo da porijeklo
”imena
Veleži nije poznato”,
uz to i ”Isto
tako nije utvrđeno otkada se Podveležje naziva tim imenom”.
Najstariji pisani spomenik u kojem se spominje Podveležje
”potiče
iz XVII vijeka”.
Porijeklo muškog roda
ovoga oronima može se dovoditi u vezu sa drugim imenicama tog roda,
a koje se završavaju na -ež kao što su: garež - gareža, pilež -
pileža, sramež - srameža, bodež - bodeža (v. kod mene u knjizi: Iz
života naših reči, Prosveta, Beograd 1996, str. 271272). Osim toga
u svijesti našega čovjeka je da oronimi na suglasnik pripadaju
muškom rodu, kao što su: Prenj - Prenja, Grmeč - Grmeča, Igman -
Igmana, pa, analogno tome, javilo se i Velež - Veleža.
Ima još jedan, značajan,
momenat koji je uticao na savremeno stanje promjene ovoga oronima.
To je postojanje istoimenog fudbalskog tima, koji je za mnoge
Mostarce, a i Hercegovce, bio više od običnog fudbalskog tima
(Sjećam se kad je jedan moj drug, sada više nije medu živima, htio
da se tuče sa nekim koji je nešto ružno rekao o Veležu, tj.
o timu
Velež).
Iz ove veze, oronima
Velež i fudbalskog tima toga imena, došla je do jedinjenja i
njihovog roda, a i promjene. Ipak, za nas je to dvojstvo fakat:
oronim je ženskog roda i mijenja se kao stvar - stvari.
Dakle: Velež, sa Veleži,
na Veleži, ime fudbalskog tima je muškog roda i ima promjenu: Velež,
iz Veleža, u Veležu.
|
