|
Poslije Drugog svjetskog rata na prostorima bivše Jugoslavije osnovan je veliki broj novih pozorišta. Tako i u Mostaru dolazi do osnivanja Narodnog pozorišta 1949. godine, a 1952. godine osnovano je i mostarsko Pozorište lutaka.
Ti novoosnovani teatri u bivšoj Jugoslaviji su apsorbirali ionako nedovoljan, ratom prorijeđen broj iskusnijih i sposobnijih pozorišnih stvaralaca, tako da je bilo veoma teško doći do njih, naročito do onih vrijednijih i darovitijih.
Izuzev zagrebačke Zemaljske glumačke škole, drugih pozorišnih škola u bivšoj Jugoslaviji na tzv. srpskohrvatskom jezičnom području nije bilo u to vrijeme.
Upravo se tih godina radilo na pripremama za njihovo otvaranje. (Novosadska srednja pozorišna škola osnovana je 1948, Pozorišna akademija u Beogradu i Srednja dramska škola u Sarajevu počinju sa radom 1949, a nešto kasnije i Srednja pozorišna škola u Nišu).
Ne nalazeći drugog izlaza, mnoga pozorišta u zemlji su se okrenula amaterima i iz njihovih redova birala i angažirala one koji su ispoljavali najviše dara i imali želje da se profesionalno bave glumačkim radom.
Pokret pozorišnih amatera u tom periodu bio je veoma razvijen, te su postojale mogućnosti za njihovu kvalitetniju selekciju koja je barem unekoliko ublažila, nije pretjerano reći, enormne potrebe za glumcima u novoosnovanim profesionalnim pozorištima poslije Drugog svjetskog rata. Čak su i Ministarstva prosvjete republika bivše Jugoslavije tih godina organizirala konkurse za amatere glumce koji su bili zainteresirani da se profesionalno bave pozorišnim stvaralaštvom. Oni koji su na audicijama dokazali svoj talent, raspoređivani su u pozorišta u cijeloj zemlji. Među izabranima bilo je i takvih koji nisu uspjeli da se održe i opstanu u uvjetima i zahtjevima profesionalnog bavljenja pozorišnim radom. Bilo je i takvih koji su se zadržali u pozorištima ne ostvarivši zapaženije rezultate. Međutim, bilo je i takvih, i to ne mali broj, koji su se afirmirali kao talentirani, pa i vrsni pozorišni stvaraoci.
Krajem četrdesetih i početkom pedesetih godina prošlog stoljeća otvorene su na tzv. srpskohrvatskom jezičnom prostoru tri srednje pozorišne škole – u Novom Sadu, Sarajevu i Nišu i dvije pozorišne akademije na fakultetskom nivou, u Beogradu (1948.) i Zagrebu (1950.). Škole u Sarajevu i Nišu, nakon nekoliko godina rada, fuzionirale su se sa novosadskom Pozorišnom školom, odnosno njenim dramskim odsjekom koji je, također, prestao sa radom 1959. godine, obzirom na namjeru da se u Novom Sadu osnuje pozorišna akademija na fakultetskom nivou. U tom periodu mnogi pozorišni glumci, koji su sačinjavali znatan dio umjetničkih ansambala, novoosnovanih pozorišta, bili su glumci koji su svoju pozorišnu karijeru započeli i formirali se u periodu između Prvog i Drugog svjetskog rata, pretežno u putujućim pozorištima. U Bosni i Hercegovini se 1972. godine u Sarajevu pri Filozofskom fakultetu otvara Odsjek za glumu i režiju, a 1981. godine u Sarajevu se otvara Akademija scenskih umjetnosti kao samostalni fakultet.
 Prvi profesionalni glumac iz Mostara bio je Muhamed Kurt koji je svoj glumački profesionalni angažman proveo u Hrvatskom narodnom kazalištu u Zagrebu u periodu od 1903. do 1909. godine. Kakav je bio njegov glumački angažman poslije Zagreba za sada nije poznato. Zna se samo da je umro u Sarajevu tokom Drugog svjetskog rata gdje je i sahranjen. I njegov brat, hafiz Mehmed – Dželaluddin Kurt, bio je često angažiran u zagrebačkom Hrvatskom narodnom kazalištu kao savjetnik u dramskim djelima sa bosanskom i islamskom tematikom.
Saveta Beatović (Mostar, 17. XII 1904. – ?) karijeru dramske glumice počela je 1922. godine u putujućem pozorištu, a od 1924. godine član je Narodnog pozorišta u Sarajevu. Zatim je od 1927. godine u Putujućem pozorištu Čika-Miše Miloševića, a potom u beogradskom pozorištu ”Komedija” čiji je upravnik bio Dušan Životić. Zatim je u pozorištu Dunavske banovine od 1938. godine, a od godine 1948. član je Narodnog pozorišta u Sarajevu, onda je član Narodnog pozorišta u Mostaru od 1949. do 1952. godine, a umirovljena je kao član Narodnog pozorišta u Zenici.
Glumica Radmila Petrović (Mostar, 1910. – ?). Počela je glumačku karijeru u putujućoj trupi Stjepana Dobrića. Bila je članica glumačkih ansambala u pozorištima u Pančevu i Prištini, a članica Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu je od 1934. do 1944. godine.
Tu je i još jedan Hercegovac, glumac i reditelj Salko Repak (Stolac 14. IV 1897. – Beograd, 17. X 1962.). Počeo 1919. u pozorišnoj trupi Dinulovića i Hajduškovića. Kasnije igrao u mnogim putujućim pozorištima i bio član pozorišta u Splitu, Subotici, Požarevcu, Novom Sadu, Zagrebu, Nišu i Beogradu.
Godine 1942. napušta Hrvatsko narodno kazalište u Zagrebu i zajedno sa Vjekoslavom Vjekom Afrićem jedan je od osnivača Kazališta narodnog oslobođenja Jugoslavije. Poslije Drugog svjetskog rata direktor je Narodnog pozorišta u Nišu, zatim u Beogradu. Glumac je u Jugoslavenskom dramskom pozorištu od 1947. do 1949. godine. Od 1949. do 1951. godine bio je upravnik Beogradskog dramskog pozorišta. Isticao se u realističkom repertoaru kao interpret psihološko produhovljenih likova, a u komedijama B. Nušića smislom za jaku karakterizaciju. Ostvario je uloge u filmovima: ”Priča o fabrici” (reditelj Vladimir Pogačić, 1949.), ”Stojan Mutikaša” (reditelj Fedor Hanžeković, 1954.), ”Poslednji kolosek” (reditelj Žika Mitrović, 1956.), ”Kroz granje nebo” (reditelj Stole Janković, 1958.) i ”Gospođa ministarka” (reditelj Žorž Skrigin, 1958.).Režirao je i gostovao kao glumac u mostarskom Narodnom pozorištu.
Prvi školovani dramski umjetnik bila je Mostarka i po ocu i po majci, kako sama kaže, kći poznatog publiciste Nike Milićevića (Mostar, 1897. – Sarajevo, 1980.) Ognjenka Milićević (Banja Luka, 26. XII 1927.) Nakon završene gimnazije studirala je i diplomirala Pozorišnu akademiju u Lenjingradu. Prvi angažman imala je u sarajevskom Narodnom pozorištu od 1948. do 1949. godine. Osnovala je i vodila dramski studio pri Narodnom pozorištu u Sarajevu, a u Sarajevskoj dramskoj školi predavala glumu i historiju pozorišta. Poslije prelazi u beogradsko Savremeno pozorište za stalnog reditelja. Kao redovni profesor predavala je režiju na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Prevela je na desetine djela sa ruskog jezika. Autor je brojnih eseja, studija i stručnih radova iz oblasti glume i režije. Potpisnik je brojnih režija u teatrima bivše Jugoslavije, a režirala je i u mostarskom Narodnom pozorištu i svestrano pomagala njegov razvoj.
Mostarka Azra Ćemalović (Mostar, 9. VIII 1929.) bila je dugogodišnja glumica Narodnog pozorišta u Mostaru. Diplomirala je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu 1954. godine u klasi profesora Mate Miloševića. Na istoj Akademiji diplomirala je i režiju 1969. godine u klasi profesora Huge Klajna. Živi u Beogradu.
Glumac Ivica Kukić (Mostar, 28. IX 1928. – Zenica, 22. IV 1995.), studirao je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu u periodu 1951. – 1952. godine. Prekinuo je studiranje i vratio se u angažman u mostarsko Narodno pozorište a zatim prelazi u Narodno pozorište u Zenici.
|
Saveta Beatović | |
Ivica Kukić | |
Azra Ćemalović |
|
|
Muris Oručević, glumac i reditelj (Mostar, 1. I 1935.). Diplomirao je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu 1955. godine u klasi profesora Tomislava Tanhofera i iste godine je angažiran za člana drame Narodnog pozorišta u Sarajevu. Napustio je sarajevsko Narodno pozorište 1967. godine i prešao u banjalučko Narodno pozorište a bio je i član drame Narodnog pozorišta u Titogradu (Podgorica) i Hrvatskog narodnog kazališta u Osijeku. Napušta vremenom rad u pozorištu i djeluje kao reditelj na Televiziji Sarajevo.
 Glumica Vesna Krajina (Mostar, 8. V 1936. – Zagreb, 30. I 1994.) kći Samije Fejić-Krajina i Mehmeda-Fadila Krajine. Majka joj je 1944. godine odvedena u ustaški logor Jasenovac gdje je i ubijena iste godine, a i njena četiri brata Džemal, Esad, Ešref i Šetko Fejić ubijeni su kao pripadnici antifašističkog pokreta u Drugom svjetskom ratu.
Vesnin otac Mehmed-Fadil poslije povratka iz partizana po završetku Drugog svjetskog rata – kao avijatičarski oficir prebačen je na službu u Zagreb gdje je odveo i kćeri Vesnu i Itu. Vesna je u Mostaru završila tri razreda osnovne škole a u Zagrebu je završila osnovnu školu i gimnaziju. Studirala je povijest umjetnosti, a 1956. godine upisuje glumu na Kazališnoj akademiji u Zagrebu koji završava 1960. godine. Ostvarila je kao glumica bogatu filmsku karijeru.
Prva uloga joj je bila u filmu ”Medaljon sa tri srca” 1962. godine u režiji Vladana Slijepčevića. To su tri ljubavne priče s djevojkama u središtu, za Vesninu kreaciju u ovom filmu rečeno je: ”Izvrsna gluma debitantkinje Vesne Krajine, koja je tako sugestivno dočarala najfinije skale čemernih mladalačkih raspoloženja, doživljaj je za sebe”. Zatim slijedi film ”Radopolje” reditelja Stoleta Jankovića 1963. godine koji je na Filmskom festivalu u Puli osvojio Veliku srebrnu Arenu. U 1964. godini snima sa rediteljem Milutinom Kosovcem film ”Dobra kob” suvremenu psihološku dramu s reminiscencijom na rat. Ukupno je odigrala 25 uloga u isto toliko filmova. Opširnije o snimljenim filmovima i Vesninim ulogama može se informirati na internetu pod Vesna Krajina. Nastupala je kao glumica i u teatru. Znamo podatke o ulogama u beogradskom Pozorištu ”Atelje 212”: J. Genêt ”Balkon”, red. Mata Milošević, sez. 1966/67; W. Gombrowicz ”Opereta”, red. Bogdan Jerković, sez. 1969/70; P. Terson ”Ziger-Zager”, red. Zoran Ratković, sez. 1970/71; M. Selimović ”Derviš i smrt” (uloga Kadinica) adaptacija i red. Branko Pleša, sez. 1970/71; i G. Mihić ”Žuta” red. Vladimir Tadej, sez. 1971/72. Godine 1965. udala se za poznatog beogradskog glumca Ljubu Tadića a 1974. godine udaje se za Ivana Nolu u Zagrebu.
|
Olga Bisera kao Felicca u 10-om filmu o James Bondu
”Špijun koji me je volio (The Spy Who Loved Me)”, 1977.
|
|
Mostarka Bisera Vukotić alias Olga Bisera (Mostar, 26. V 1944.) kći Sevle i Hifze Vukotić. Osnovnu i srednju školu završila je u Mostaru, a diplomirala je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio, i televiziju u Beogradu 1968. godine u klasi profesora Mate Miloševića. Kao glumica od 1969. godine djelovala je u SAD, zatim je kratko u Parizu a od 1970. godine stalno je u Italiji. U Italiji djeluje pod imenom Olga Bisera, to zbog toga što je u vrijeme kada je započinjala karijeru u Italiji njena prezimenjakinja, glumica Milena Vukotić već bila afirmirana glumica. Ostvarila je veliki broj filmskih uloga, a za svoje kreacije je i nagrađivana. Opširnije o filmovima i ulogama koje je ostvarila može se informirati na internetu pod Olga Bisera. Suradnik je časopisa ”Emigranti” u Rimu i ekskluzivni novinar talijanskog dnevnika ”Il Tempo” u kome objavljuje intervjue sa poznatim svjetskim osobama. Objavila je i knjige ”Medio Oriente – una pace amara” (Srednji istok – gorki mir) Rim, 1994. i ”VIP & vip - 100 interviste” (100 intervjua) Rim, 2003. godine.
Mostarac Gojko Šantić (Mostar, 23. VIII 1946.) diplomirao je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu 1974. godine u klasi profesora Mate Miloševića. Živi i stvara u Beogradu.
Ahmet Obradović (Mostar, 18. V 1946. – Zagreb, 30. I 1993.) diplomirao je režiju na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu 1973. godine u klasi profesora Miroslava Belovića. Bio je dugogodišnji upravnik i stalni reditelj mostarskog Narodnog pozorišta.
Gradimir Gojer, reditelj (Mostar, 4. III 1951.), poslije završenog dvogodišnjeg Dramskog studija pri Narodnom pozorištu u Mostaru upisao je režiju na Odsjeku za glumu i režiju pri Filozofskom fakultetu u Sarajevu. Diplomirao je 1976. godine. Živi i stvara u Sarajevu.
Tahir Nikšić, glumac (Mostar, 12. VI 1950.), poslije završenog dvogodišnjeg Dramskog studija pri Narodnom pozorištu u Mostaru upisao je glumu na Odsjeku za glumu i režiju pri Filozofskom fakultetu u Sarajevu. Diplomirao je 1976. godine. Živi i stvara u Sarajevu.
Mostarac Dragan Despot (Mostar, 14. VII 1956.) jednu sezonu bio glumac u mostarskom Pozorištu Lutaka (1976/77), odakle odlazi studirati glumu na Kazališnoj akademiji u Zagrebu. Diplomirao je 1982. godine. Živi i radi u Zagrebu.
Velibor-Bobo Jelčić, reditelj (Mostar, 12. III 1964.), diplomirao je režiju na Kazališnoj akademiji u Zagrebu 1993. godine. Živi i stvara u Zagrebu.
Sergej Trifunović, glumac (Mostar, 2. IX 1972.). Sin nekadašnjeg glumca Narodnog pozorišta u Mostaru Tomislava-Tome Trifunovića i Mostarke Slobodanke Ivković-Trifunović. Diplomirao glumu na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu u klasi profesora Vladimira Jeftovića. Živi i stvara u Beogradu.
* * *
Osamdesetih godina prošlog vijeka na sarajevskoj Akademiji diplomirali su Nebojša Kundačina i Snježana Martinović, ranija članica Mostarskog teatra mladih. Oni su prvi mostarski glumci koji su završili ovu visokoškolsku ustanovu, a poslije njih istu Akademiju upisali su Belma Lizde, Velibor Topić i Slaven Knezović. Velibor Topić, raniji član mostarskog Teatra ”Lik”, tokom zadnjeg rata ostao je u Sarajevu i studirao na toj Akademiji, a potom otišao u London, gdje se posvetio prilično uspješnoj filmskoj karijeri. Belma Lizde je poslije rata nastavila prekinuti studij, diplomirala i ostala raditi kao istaknuta teatarska glumica u sarajevskim pozorištima. Slaven Knezović je primljen na Akademiju zajedno sa Veliborom Topićem, no nakon prve godine je napustio, a svoje školovanje završio je poslije rata na zagrebačkoj Akademiji. Istaknuo se kao filmski i TV glumac. Na zagrebačkoj Akademiji glumu je, poslije rata, diplomirao i Mostarac Damir Markovina. Tanja Miletić odsjek za režiju na sarajevskoj Akademiji upisala je prije rata, a zbog ratnih dešavanja diplomirala je i magistrirala u Krakovu, u Poljskoj, poslije rata. Tea Alagić je, takođe, upisala Akademiju, odsjek gluma, u Sarajevu, prije rata, a diplomirala na Praškoj akademiji, te svoju karijeru nastavila u raznim evropskim teatarskim grupama, a trenutno radi u SAD-u. Mostarka Marijana Dodig, bivša članica MTM-a, Teatra ”Lik” i Privremenog pozorišta, glumačku Akademiju upisala je i završila u Londonu, devedesetih godina prošlog vijeka, a Žan Loose diplomirao je pantomimu na Praškoj akademiji, gdje i sada živi i stvara.
Poslije rata sarajevsku Akademiju studirali su Mostarci Mario Drmać, Lejla Nametak, Saša Oručević i Maja Zećo.
____________________
Izvori i literatura:
- Opća enciklopedija JLZ, Zagreb, sv. 5. Zagreb, 1979. str 480; sv. 7. Zagreb, 1981. str. 70-71.; dopunski svezak A-Ž , Zagreb, 1988. str. 4 i 429.
- Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu – Spomenica 1861-1961 / Novi Sad, 1961. str. 572, 602 i 606. Narodno pozorište u Sarajevu 1921-1971. (uredio Josip Lešić) Sarajevo, 1971., str. 29, 336, 337, 338 i 385.
- Institut za teatrologiju HAZU u Zagrebu (o Muhamedu Kurtu). Almanah Akademije za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Beograd, 1971. godine. Sveučilište u Zagrebu – Akademija dramskih umjetnosti 1950-2000. Zagreb, 2004. godine.
|
|
Zadnja izmjena: 2007-01-20
ISSN 0350-6517
Copyright © 1995-2008 Časopis Most · Mostar · Bosna i Hercegovina
Design by © 1998-2008 Haris Tucaković · Sweden
|
|