|
Bakamovic'a glavicu spominje Husaga C'ishic' u svojoj knjizi ”Postanak i razvitak grada Mostara, te prikaz zgoda i nezgoda kroz koje je u toku razvitka prolazio”. U stvari, ovo je izvorni naziv knjige koju je, 1991. godine, pod potpuno novim i zloupotrebljenim nazivom, ”Mostar u Herceg-Bosni” izdalo KD Muslimana Preporod Mostar. U knjizi stoji: – Jedan bataljon plac'enika uputi se prema Baba-Beshirovoj mahali s nalogom da je zakoche sa dvije strane. Dvije chete tog bataljona trebale su prec'i Radobolju na Bakshimu i uputiti se glavnim drumom prema mahali. Dvije, opet, lijevom obalom Radobolje s istim ciljem. Drugi bataljon je upuc'en ulicom koja vodi preko Objeshenjache na Bakamovic'a glavicu da zakoche Bakamluk.
Na ovom mjestu Husaga C'ishic' opisuje otpor Mostaraca chetama uskoka Jankovic'a koji je chesto upadao u pitomu mostarsku kotlinu sa ciljem pljachkanja. Jedan predak iz porodice Bakamovic' pominje se u istoj knjizi na mjestu gdje se opisuje borba u Bosanskom Novom. To je vrijeme trogodishnjeg rata (1788.-1791. g.) izmedju Austrije i Rusije s jedne i Osmanlijskog carstva s druge strane, chiji je uzrok bila pretenzija ove dvije sile na osmanske teritorije. Austrijanci su upali u Bosnu, tadashnju osmansku teritoriju, i tom prilikom Mostarci su uzeli ucheshc'a u odbrani zemlje. Husaga pishe: – U tome je prednjachio (Mostar) ostalim hercegovachkim gradovima i stalno slao chete prema Bosanskoj krajini. Tako se i dogodilo da je pri kraju jeseni 1788. godine, kad su se po starodrevnoj praksi glavnine vojske imale povuc'i s bojishta u logore u pozadinu, medju ostalim i dvjestopedeset mostarskih spahija se smjestilo kod muhafiza na zimovishte u Bosanski Novi, tu vazhnu tachku u Bosanskoj krajini. Te spahije su bile pod komandom Smail-age Beshle iz Mostara, kao spahijskog beshlage i pet spahijskih aga kao komandanata spahijskih bajraka. Komandiri bajraka su bili Ibrahim-aga Bakamovic', Zaim-aga Kockic', Ahmed-aga Babic', Halil-aga Topalovic' i Salih-aga Vejzovic', svi iz Mostara.
U svome radu o muslimanskim bibliotekama u Mostaru poznati orijentalista Hivzija Hasandedic' pominje dvojicu Bakamovic'a koji su se u granicama postojec'ih uslova i moguc'nosti bavili naukom pa su prirodno imali privatne biblioteke. To su Ahmed Bakamovic' sin Salihov 1835. i Abdulah Bakamovic' 1870. godine. Ovo je u stvari izvadak iz Hasandedic'evog pregleda pisaca i prepisivacha na orijentalnim jezicima chija imena se nalaze napisana u manuskriptama uz pridjev al-Mostari (Mostarac). Vec' ovaj podatak jasno govori da se u porodici Bakamovic'a nauci davao znachaj a to c'e potvrditi i drugi chlanovi ove bogate, ugledne i obrazovane porodice.
Za izbor Opc'inskog vijec'a grada Mostara za 1907. godinu pominje se ime hadzhi Jusufa Bakamovic'a. Na plakatu iz te godine koga potpisuje s.r. gradonachelnik Hadzhiomerovic' nalazi se spisak sa 365 imena koji predstavljaju kandidate za gradsko Opc'insko vijec'e. Od toga je prema popisu stanovnishtva kandidovano 160 muslimana, 135 pravoslavaca i 70 katolika.
|
Apotekar Ahmet-beg Bakamovic'
|
|
Iz ove porodice potjeche Ahmet Bakamovic', poznati mostarski apotekar koga Mustafa Komadina u svom tekstu ”Tradicija duzha od stoljec'a” objavljenom u chasopisu Most (Mostar, maj 1996. g., br. 5) ne pominje kada pishe o apotekarima. Ahmet je sin Jusuf-bega a apoteku je drzhao na Korzu, upravo na istom mjestu gdje se pred ovaj rat nalazila drushtvena apoteka sa jedinim gradskim termometrom u Mostaru i bareljefom bozhice Higije.
Ahmet je zavrshio farmaciju u Bechu gdje je osim farmacije nauchio govoriti shest jezika. Svojevremeno je dr. Komadina, koji je takodje zavrshio studije u Bechu, prichao da se u Ahmeta, dok je bio student zaljubila sestra albanskog kralja Zogea. Prichaju da je u to vrijeme bio najljepshi student na Bechkom univerzitetu. Jedno vrijeme je bio nash atashe. Pokopan je u Ribichinom haremu u Pasjaku koji je bio sastavni dio Carinskog harema premda je potpuno ogradjen i josh uvijek ochuvan. Sahranjen je do svoje zhene Fatime Ribice Bakamovic' koja potiche iz veoma ugledne i bogate mostarske porodice Ribica.
Salih-begov sin Muhamed koji je rodjen 1922. godine bio je namjeshtenik u Brezi. Vec' 1939. godine chlan je tamoshnje skojevske organizacije u kojoj su josh djelovali Momir Balorda i Salko Beshlagic', dok su partijski aktivisti bili Mustafa Zhujo, Ismet Sharic' i Levi Bencion. Pred Drugi svjetski rat Mustafu Zhuju i Muhameda Bakamovic'a ustashe su uhvatili, muchili ih do iznemoglosti i internirali. Od tada se za njih vishe nije chulo a kasnije su chlanovi njihovih porodica saznali da su odvedeni u Jasenovac. Zavrshili su u hladnoj Norveshkoj u njemachkom logoru u Tronthajmu. Muhamed Bakamovic' je tamo podlegao jer je bio iscrpljen. Izdahnuo je na rukama Mustafe Begic'a jednog od rijetkih patriota koji su prezhivjeli strahote logora. Njegovo ime nalazi se uklesano na plochi spomen-obiljezhja u Trontahajmu, norveshkom gradu u kome se danas nalazi velika skupina prognanih Mostaraca.
Za vrijeme svog boravka u Mostaru, koji je od strane istorichara knjizhevnosti oznachen kao njegov najplodniji period, Musa C'azim C'atic' se intenzivno druzhio sa Salih-begom Bakamovic'em i drugim lichnostima koje su bile vezane za Prvu muslimansku shtampariju Bekira Kalajdzhic'a, provodec'i slobodno vrijeme u starom gradu kod Starog mosta. To je bio razlog da mu posveti jednu svoju pjesmu u kojoj pjesnik, nemoc'an da izmijeni svoju narav, trazhi oprost. Pjesma pochinje ovako:
- Teubei - Nesuh
- (Pokajanje jednog grijeshnog pjesnika)
- Mom pobri S. Bakamovic'u
- Gospode, evo na sedzhdu ti padam,
- Pred vjechnom tvojom klanjam se dobrotom
- I molitve ti u stihove skladam,
- Prosec': ”Oh, daj mi smisao za ljepotom!”
- Ti znash, da bijah nevin poput rose
- I poput liera u proljec'u ranom;
- Al ljudi, med shto pod jezikom nose,
- Otrov mi dadoshe u bokalu pjanom,
- mada sam bio nevin poput rose.
Salih M. Efica, mostarski zemljoposjednik i trgovac volio je drushtvo i prijatne mostarske noc'i provodio je sa svojim prijateljima uz c'ashicu piva. Volio je drushtvo muslimanskih pisaca koje je bilo okupljeno oko chasopisa Biser koga je uredjivao Musa C'azim C'atic'. Jednog akshama Salih Efica se nashao u drushtvu sa C'atic'em i Salih-begom Bakamovic'em koji se intenzivno kao i sam C'azim bavio prevodjenjem. Efica je kasnije prichao shta se tada desilo:
– Pred drugi Balkanski rat 1913. godine ili odmah u prvim danima drugog Balkanskog rata sjedio sam sa C'azimom i Salihom Bakamovic'em u bashti kafane ”Evropa” Pod lipom. Pili smo pivo a bashta je bila puna oficira, vec'inom Madjara, koje je Austrija mobilisala. C'azim je bio ”shvips” i vrlo zhivo razgovarao na madjarskom o ljepoti nashe narodne poezije. Bio se toliko zanio da je – i ne osjec'ajuc'i to – uzviknuo na nashem jeziku madjarskom oficiru kojega Jusuf-beg Bakamovic' – otac Salih-bega bio zagrlio: – Ama, bolan, ti ne mozhesh ni osjetiti koliko je tu bogatstvo izraza i slikovitosti u stihovima:
- Djulbehara pod djulom zaspala
- Djul se truni, Djulbeharu budi.
Nakon toga na dushak je ispio chizmu piva.
|
Jusuf-beg Bakamovic' – otac Salih-bega
|
|
Salih-beg Bakamovic' je uz C'atic'a najplodniji prevodilac u chasopisu Biser koga je uredjivao Musa C'azim C'atic'. Najznachajniji Bakamovic'ev knjizhevni prevod je drama u shest chinova i chetiri dodatka ”Tarik” ili ”Osvojenje Shpanije” od turskog knjizhevnika Abdul-Haka Hamida (”Biser”, 2/1913-14, br.5, s. 24). Njega je ovaj knjizhevni stvaralac toliko inspirisao da je Salih-beg napisao prikaz Hamidovog zhivota i rada. Rad je objavio u Biseru 2/1913-14, u dva nastavka 5, s. (69-71); 6, s. (85-86). Taj prikaz je kompletiran od strane Sarajlic'a i objavljen u Gajretu. Za prevode stihova nije imao dovoljno umijec'a i snage tako da je taj posao povjeravao C'atic'u bez obzira shto se on sporadichno pojavljuje i kao prevodilac pjesama.
Biljezhimo jedan takav prevod naslovljen ”Iz arapske lirike” objavljen u Biseru 2/ 1913-14, 7, s. 110.
Bakamovic'i su imali ljetnikovac u Ilic'koj ulici na samoj Radobolji podno Bakshima, gdje se i danas nalazi veliko imanje sa kuc'om. Londja se nalazila na jazhvi (adi) i u nju se dolazilo preko drvenog mostic'a bez ograde. Puna dnevne svjetlosti veranda sa trobozanima pruzhala je pogodne uslove za odmor. Basamaci sa trobozanima vodili su na gornji boj dok su se u velikom podrumu chuvale namirnice. Konak se nalazio na takozvanoj maloj jazhvi.
____________________
Korishtena literatura:
- Most, Mostar, maj 1996., br. 94 (5 nova serija ), godishte XXII
- C'ishic', Husein: Mostar u Herceg-Bosni, Mostar, 1991. g.
- C'atic', Musa C'azim: Sabrana djela, I, Teshanj, 1968. g.
- Rizvic', Muhsin: Knjizhevno stvaranje muslimanskih pisaca u BiH u doba Austrougarske vladavine, Sarajevo, 1973., ANU BiH, knjiga XLVI.
- Hasandedic', Hivzija: Muslimanske biblioteke u Mostaru, Anali Gazi Husref-begove biblioteke, Sarajevo, 1972., knjiga I.
- Hasandedic', Hivzija: Spomenici kulture turskog doba u Mostaru, Sarajevo, 1980. g.
- Nametak, Abdurahman: Musa C'azim C'atic' (studija), Teshanj, 1965. g.
- Glasnik VIS-a, Sarajevo, 1990., br. 5, s. 49-51.
- Regesta Franjevachkog arhiva u Mostaru 1446-1862., Mostar, 1984. g.
- Islamski svijet, Sarajevo, 1940. g.
- Islamski svijet, Sarajevo, 1933. g.
- Traljic', Hafiz Mahmud: Mali podsjetnik znachajnih datuma islamske proshlosti Boshnjaka, El kalem, Sarajevo, 1996. g.
- Hasandedic', Hivzija: Mostarski vakifi i njihovi vakufi, medzhlis IZ Mostar, Mostar, 2000. g.
- Karchic', Dr. Fikret: Drushtveno pravni aspekt islamskog reformizma, Sarajevo, 1990. g.
|
|
Dragocjene podatke o porodici Bakamovic' pruzhili su mi: Emina Serdarevic', Haris Serdarevic', Mensur Bakamovic', Emira Poshkovic' Bakamovic' i Dzhenaneta Bakamovic' Grebovic' na chemu im se toplo zahvaljujem.
|
|
Zadnja izmjena: 2004-12-12
ISSN 0350-6517
Copyright © 1995-2008 Chasopis Most · Mostar · Bosna i Hercegovina
Design by © 1998-2008 Haris Tucakovic' · Sweden
|
|